In deze rubriek wordt telkens één bron, een bepaald bronnentype of een specifiek onderdeel van een archief kort voorgesteld. Dit als voorsmaakje van het bronnen- en literatuuroverzicht dat op het einde van het project zal worden voorgesteld.
Parochies op een A4’tje
Bronnen over de Limburgse Kempen zijn niet alleen hier te vinden, integendeel. Omdat de provincie tot 1967 deel uitmaakte van het bisdom Luik, is er interessant bronnenmateriaal te ontdekken in het bischoppelijk archief te Luik.
Een voorbeeld zijn de jaarlijkse visitatieverslagen van de dekenijen Beringen, Hamont en Peer. Jaarlijks werden de parochies bezocht en aan een onderzoek onderworpen: de boekhouding, de inrichting van de kerk, de kennis van de schoolkinderen, enz. Na zijn visitatieronde stuurde de deken zijn verslagen naar de bisschop. Aan elke parochie wijdde hij ongeveer een A4’tje. De werkzaamheden van de pastoor, zijn initiatieven, de aanbevelingen, maar ook cijfermateriaal over dopen, communies en huwelijken werden zorgvuldig neergepend.
Maar er is meer. Ook de oorlogssituatie en haar gevolgen klinken door in de rapporten. Onderwijzers die te uitgesproken de Vlaamse zaak steunen, de sluiting van de scholen bij gebrek aan kolen, de herrie bij het weghalen van de kerkklokken, oorlogsburgemeesters die weigerachtig staat tegenover de oprichting van een B.J.B. voor meisjes…De dekens uitten vaak hun bezorgdheid. Een kleine bloemlezing uit de verslagen van deken Jan Kesters (1888-1984) van Peer:
“Op de meeste parochies zijn de pastoors moeten tusschenbeide komen om misbruiken in het plezierleven der jeugd tegen te gaan; het herderlijk schrijven dienenaangaande is net op tijd gekomen om te beletten dat ook bij sommige boeren dansgelegendheden ontstonden…Wel wordt op dit ogenblik veel genever gedronken in de partikuliere huizen, ook van de boeren. In de minder ernstige drankhuizen wordt voor grof geld gespeeld…De jeugd gaat nog al een lichtzinnigen gang nu na de bevrijding; de getrouwde vrouwen geven echter het slecht voorbeeld.”
Contact: Archives de l’Evêché, Rue de l’Evêché 25, 4000 Liège. archives.eveche@evechedeliege.be of 04/230.31.67. Enkel te bezoeken op afspraak.
Het provinciearchief geeft één van zijn geheimen prijs! Het provinciearchief bevat tal van bronnen met betrekking tot de Tweede Wereldoorlog: ravitaillering, oorlogsschade, repatriëring, Winterhulp, enzovoort. In het archief van de Limburgse Directie voor Passieve Luchtbescherming vonden we interessante briefwisseling terug over de veerdienst in Sint-Huibrechts-Lille, anno 1940.
Bij de oudere Lillenaren doet het verhaal nog een belletje rinkelen. Nadat het Belgisch leger in mei 1940 de brug over het Kempisch Kanaal had laten springen, was het dorp letterlijk in twee gesneden. Het gemeentebestuur slaagde er gelukkig in om snel een ijzeren bootje op de kop te tikken en een gratis veerdienst aan te bieden. Het kostenplaatje swingde echter de pan uit.
Op 17 maart 1941 kende de Dienst der Scheepvaart de veerdienst toe aan J. Eerdekens uit Sint-Huibrechts-Lille. Die moest maandelijks 400 fr. betalen aan de dienst, maar mocht in ruil 0,25 fr. per oversteek vragen. Schoolkinderen betaalden 1 fr. per week, het werkvolk 3 fr. Omdat de kosten voor de grote gezinnen quasi ondragelijk waren, besliste het schepencollege dat de gemeente de onkosten voor de kinderen op zich zou nemen. Maar in tijden van budgettaire krapte, was de situatie niet houdbaar.
Op 28 maart richtte burgemeester Klok zich tot de provinciegouverneur, met het verzoek bij de hogere overheden aan te dringen op terugbetaling. Gouverneur ad interim Romsée deed zijn best, maar ving bot. Volgens de Secretaris-Generaal van Openbare Werken moest de gemeente zelf de kosten betalen, “gezien het geringe belang en doel der uitgave”. Gelukkig kwam er op 28 juli 1941 een nieuwe houten brug in gebruik. De 1200 fr. die de gemeente aan de veerdienst had betaald, zag ze echter nooit meer terug…
Contact: Robert Nouwen, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt. Bel of mail naar 011/23.76.86 of archief@limburg.be
